En échelon

TEKENS, VRIJHEID en TIJD
een videowerk van Cathérine Lommée

Soms rest een beeldend kunstenaar geen andere keuze dan resoluut te opteren voor een tegentaal. Laten we elkaar goed begrijpen: niet uit wanhoop, maar veeleer uit alertheid en de legitieme behoefte om je als mens ‘tijdelijk te verliezen in je eigen wereld’. Veranderingen in de perceptie van tijd hebben zowel onze maatschappij als het menselijk denken drastisch beïnvloed. Is het immers niet vreemd dat cash geld, het meest vrije product waarover de mens beschikt, onder het mom van comfort – zomaar- tot een uitsluitend digitaal bestaan zou worden veroordeeld? Of is het zo evident dat iedere dag duizenden mensen hun intimiteit en vrijheid op Facebook en andere netwerksites te grabbel gooien? Dat maatschappij en beeldende kunst bloot staan aan dezelfde functionele druk vat zich het best samen in een onderwerp dat ons allemaal tot diep in ons zijn bepaalt: het kolonialiseren van tijd.

Hoe een kunstenaar daarmee op een niet anekdotische manier omgaat kan je zien in ‘en échelon’ 2014, een videowerk van Cathérine Lommée. Met multimediale middelen die vanuit hun geaardheid de tijd veeleer versnellen, zet ze een vertraging in die vooral focust op het detail, meer dan op de megalomanie van de structuur of de waanzin van de snelheid. Een reflectie over duur, kwetsbaarheid en semiotiek. De ontwikkeling van het werk grijpt plaats tussen een opgegraven architectuur en een bewegende beeldsensor.

Het fenomeen tekenen is even boeiend als onvoorspelbaar. Maar vandaag blijft tekenen vooral een interessant verbindingsteken tussen de visuele kunstdisciplines onderling en dito kunsttheoretische reflecties in het algemeen. Vooral de interpretatie van allerhande tekens lijkt een blijvende uitdaging voor de draagkracht van het visuele denken.
Als er van potlood noch papier sprake is, zoals in het videowerk ‘en échelon’ 2014 van Cathérine Lommée, dan dienen andere vermogens aangesproken. De montage van de film volgt de lineaire beweging van de camera die dwars door de labyrintachtige verdeling van de ruimte reist. Een compositie die – zonder scenario – gedurende een periode van 800 jaar ontstond, glijdt op het scherm voorbij, en toont tekens van gewiste verhalen.

De camera wordt niet gebruikt ter vervanging van de klassieke tekenmaterialen, niet om te ‘te tekenen’, dus, maar functioneert veeleer als “een extensie van de blik”. Deze bevindt zich op een onbestemde plaats, tijdens een wandeling tussen geologie en architectuur, tussen erosie en tactiliteit. Op het eerste gezicht glijdt een korrelige grijze omgeving in stilte voorbij, frontaal op de flatscreen. In de halfduistere ruimte worden we als wandelaar op verkenning gestuurd. Het lijkt voor de duur van de videofilm wennen aan bijna niets.
Een traject met bezielde voorlopigheid is het, met hier en daar de schaduw van de scherpe randen van barsten die flirten met de ruige oppervlakte van de muur. Abstracties spelen het zotte spel van onbenoembare vormen die grillig lijken op te lossen in voorlopigheid en niets prijsgeven van hun raadselachtige herkomst. Het narratieve zit a.h.w. gehypnotiseerd onder een hernieuwde energie van stof.
Over de synergie tussen het ontstaan (stof) en de dingen (zijn) in de kunst van Giorgio Morandi, realiseerde Tacita Dean een merkwaardig project. Na het bezoek aan het atelier van de meester in Bologna schrijft ze: “De objecten hebben we nooit anders gekend dan zittend onder het stof.” En ze concludeert: “Giorgio Morandi was een schilder die stof kon schilderen.” Een kunsthistorische en schilderkunstige knipoog die kan tellen en die zelden aandacht krijgt! Ook voor Cathérine Lommée speelt vergankelijkheid zich af aan de rand van het materiegebruik. Met de energie van het toeval, als vluchtige dienaar voor het oog, filmt ze, de “hand vrijgemaakt van de klassieke tekenactiviteit”, stof als incubator van tijdelijkheid.

Roland Patteeuw